Sla inhoud over

Methodieken en gedragsinterventies (YOUTURN, TOPs!, Work-Wise)

YOUTURN

Wat is YOUTURN?^[1]

In elke justitiële jeugdinrichting (hierna: JJI) wordt sinds 2010 gewerkt met één basismethodiek.^[2] Deze basismethodiek wordt ook wel YOUTURN genoemd.^[3] In YOUTURN draait alles om het aanleren van eigen verantwoordelijkheid; YOUTURN staat voor ‘zelf doen’.^[4] Met deze methodiek kunnen de professionals in alle JJI’s jongeren op een eenduidige manier bejegenen en behandelen.^[5] Met behulp van YOUTURN wordt de tijd ‘binnen de inrichting’ zo goed mogelijk benut om na het verblijf in de JJI voorbereid te zijn op een nieuwe start en om het risico op recidive terug te dringen.^[6]

YOUTURN bestaat uit vijf fases waarvan jeugdigen afhankelijk van de duur van het verblijf één of meerdere fases afronden. De eerste drie fases vinden plaats in de JJI, de laatste twee fases vinden buiten de inrichting plaats. Naast de basismethodiek YOUTURN wordt een behandelaanbod op maat aangeboden, op basis van de individuele behoefte van de jeugdige.

Met YOUTURN wordt beoogd een positieve groepscultuur en een veilig leefklimaat te ontwikkelen. YOUTURN heeft daarnaast tot doel een hogere mate van professionalisering en landelijk uniformiteit tussen de JJI's te bewerkstelligen. De basismethodiek is ontwikkeld om recidive te voorkomen en criminogene factoren te verminderen. Met YOUTURN is voor de jeugdigen het leven in de inrichting beter te voorspellen en te overzien. Ze weten altijd precies hoe hun dagprogramma eruit ziet en wat er van hen wordt verlangd. Ook bij een eventuele overplaatsing is dit het geval, want alle JJI’s werken volgens dezelfde methodiek. De behandeling wordt dus gewoon voortgezet en de bejegening is hetzelfde.^[7]

Gedurende zijn/haar verblijf gaat de jeugdige onder begeleiding van pedagogische medewerkers, docenten en andere professionals werken aan verbetering. Op de groepen vervullen de medewerkers binnen YOUTURN drie rollen: die van mentor van een jongere, groepsleider en trainer. Een methodiekcoach begeleidt de medewerkers op de groep bij het uitvoeren van YOUTURN. De methodiek stelt medewerkers binnen de inrichting in staat om allemaal op dezelfde manier met jeugdigen te werken. In YOUTURN draait alles om het aanleren van eigen verantwoordelijkheid. Medewerkers van de leefgroep en docenten van de school (de trainers) leren jeugdigen omgaan met kwaadheid, lastige morele keuzes en hoe ze zich sociaal vaardig kunnen gedragen. Vervolgens gaan de jeugdigen onder leiding van trainers elkaar helpen om moeilijke situaties op te lossen. Ondertussen krijgen ze op de groep en op school voortdurend feedback op hun gedrag.

Het ontstaan van YOUTURN
In YOUTURN zijn twee bestaande methodieken geïntegreerd waarin in JJI’s al goede ervaringen waren opgedaan: het Sociaal Competentiemodel^[8] en EQUIP^[9].^[10] Naast de integratie van het Sociaal Competentiemodel en EQUIP omvat YOUTURN aanvullende elementen.^[11] Deze aanvullende elementen zijn bijvoorbeeld samenwerking met ketenpartners, de inzet van gevalideerde screenings- en meetinstrumenten, intensieve samenwerking tussen de mentor en jongere en ouderparticipatie.

Vijf fases van YOUTURN^[12]
YOUTURN bestaat uit vijf fases. Afhankelijk van de rechter doorloopt een jeugdige een of meerdere fases van de methodiek. De eerste drie fases vinden binnen de inrichting plaats, de laatste twee buiten de inrichting.

Fase 1: intake (week 1 – 2)
De eerste fase van YOUTURN duurt maximaal tien dagen. In deze fase krijgt de jeugdige een intakegesprek en zal hij of zij enkele testen maken. Ook wordt er contact opgenomen met de school van herkomst, met de ouders en met de jeugdreclassering om een zo volledig mogelijk beeld van de jeugdige te krijgen. Op basis van het intakegesprek, de tests en overige informatie wordt een binnen drie weken een perspectiefplan opgesteld. Hierin staat beschreven waaraan de jongere in de komende fase gaat werken. Ondertussen verblijft de jongere in de inrichting en neemt hij of zij deel aan het dagprogramma op de leeftijdsgroep. Ook krijgt de jongere een mentor toegewezen die voor begeleiding zorgt.

Fase 2: dagprogramma (week 2 – 12-14)
De tweede fase van YOUTURN is gericht op het stabiliseren en motiveren van de jeugdige. Deze fase duurt maximaal twaalf weken. In praktijk is dit meestal 10 weken. In deze fase is het dagprogramma van de jeugdige volledig gevuld. Elke dag volgt de jeugdige onderwijs en volgt hij trainingen moreel redeneren, conflicthantering en sociale vaardigheden. Ook starten de groepsbijeenkomsten van TOPs!. Hierop wordt later in dit dossier ingegaan.

Fase 3: persoonlijke ontwikkeling (vanaf week 12)
De derde fase is gericht op de persoonlijke ontwikkeling van de jeugdige. Daarom is deze fase voor elke jeugdige anders. Deze fase start na ongeveer twaalf weken. Meestal heeft de rechter dan een uitspraak gedaan en is bekend hoe lang de jeugdige in de inrichting zal verblijven. De jeugdige werkt verder aan zijn delict analyse en bewerking van delict factoren, zoals middelengebruik, agressie en sociale vaardigheden. Samen met de mentor werkt de jeugdige actief aan vaardigheden voor terugkeer in de maatschappij. Tijdens het verblijf in de JJI wordt iedere vier maanden een nieuw perspectiefplan opgesteld door de Commissie van Begeleiding. Een jongere kan meer zelfstandigheid en verantwoordelijkheid krijgen en mag de inrichting tijdens verlof tijdelijk verlaten. Eerst onder begeleiding van een medewerker en als dat goed gaat mag de jeugdige zelfstandig naar buiten.

Fase 4: terugkeer in de samenleving
De vierde fase richt zich op de terugkeer in de samenleving, ook wel resocialisatie genoemd. De jongere komt in de aanmerking voor een scholings- en trainingsprogramma (STP), waar de jeugdige minimaal 26 uur per week vastgestelde activiteiten gericht op resocialisatie uitvoert. Tijdens deze fase verblijft de jongere buiten de inrichting. Voor meer informatie over het scholings- en trainingsprogramma klik hier.

Fase 5: (verplichte) nazorg

Fase vijf richt zich – net als fase vier – op resocialisatie van de jeugdige. In de vijfde fase verlaat de jongere de inrichting definitief; de straf of maatregel is (voorwaardelijk) beëindigd. De JJI draagt alle relevante informatie over aan de (jeugd)reclassering en de gemeente.

Gedragsinterventies^[13]
In elke JJI wordt gewerkt met erkende gedragsinterventies. Voorbeelden hiervan zijn Tops! en WorkWise. Op deze twee interventies wordt hieronder verder ingegaan. Op basis van de gesignaleerde problematiek wordt bepaald welke gedragsinterventie voor een gedragsverandering bij de jeugdige kan zorgen. Gedragsinterventies zijn therapieën of behandelingen die zich richten op criminogene factoren, zoals alcohol- en drugsgebruik, delict gedrag, agressieregulatie of verstoorde seksuele waarnemingen. De interventie moet ervoor zorgen dat de jeugdige niet meer terugvalt in zijn probleemgedrag. De gedragsinterventies worden over het algemeen ingezet bij jeugdigen die langer dan drie maanden in een JJI verblijven.

Kenmerken van een jeugdinterventie zijn:

de aanpak is planmatig en doelgericht;
het doel is het bevorderen van de psychische, sociale, cognitieve of lichamelijke ontwikkeling van kinderen en jongeren als die ontwikkeling bedreigd of belemmerd wordt;
de aanpak is gericht op het kind of de jongere, de opvoeders of de opvoedingsomgeving;
de aanpak is afgebakend in tijd, met een omschreven tijdsduur en frequentie.

TOPs!^[14]
TOPs! is een gedragsinterventie. Het is een groepsprogramma voor jongeren van 12 tot en met 24 jaar met antisociaal of delinquent gedrag. Dit gedrag wordt gekenmerkt door een tekort aan sociale vaardigheden, een achterstand in de morele en sociaal-emotionele ontwikkeling en cognitieve vertekeningen zoals egoïsme en anderen de schuld geven. De jeugdigen worden bewust gemaakt van hun eigen denken en doen. En ze worden geleerd hier verantwoordelijkheid voor te nemen. TOPs! leert de jeugdigen dat ze in iedere situatie kunnen kiezen voor een positieve oplossing. Zo wordt een stevig fundament gelegd voor een toekomst met positief en pro-sociaal gedrag. Zowel binnen als buiten de groep.

Doelgroep
TOPs! is een gedragsinterventie voor jeugdigen binnen justitiële (jeugd)inrichtingen, instellingen voor (ambulante) jeugdzorg en (jeugd-)GGZ-instellingen. Tops! wordt aangeboden door Stichting 180. Het programma is geschikt voor jongeren met een normale intelligentie en jongeren met een licht verstandelijke beperking (IQ minimaal 70). Het programma is zodanig opgezet dat jeugdigen op ieder moment in het programma kunnen instromen.

Doelen
De doelen van het programma zijn het verbeteren van sociale vaardigheden, moreel redeneren en het leren omgaan met boosheid. Om dit te bereiken besteedt TOPs! veel aandacht aan het leren toepassen van helpende gedachten (zogenaamde TOP-gedachten). In de groepen staat het creëren van een positieve groepscultuur centraal.

De duur en inhoud van het programma
De optimale frequentie van de TOPs!-bijeenkomsten is drie of vier bijeenkomsten per week. Een frequentie van twee bijeenkomsten per week is het minimum. De duur van de bijeenkomsten is telkens een uur. De duur van het programma in weken is afhankelijk van het aantal bijeenkomst per week. Bij een frequentie van vier bijeenkomsten per week duurt TOPs! 10 weken en bij een frequentie van twee bijeenkomsten per week 20 weken. TOPs! bestaat uit 40 bijeenkomsten in totaal. Het programma begint met een aantal startbijeenkomsten, waarin wordt gewerkt aan een positieve groepscultuur als basis voor het vervolg van het programma. De jeugdigen maken kennis met elkaar, maken afspraken en leren termen als ‘TOP-gedachten’ en ‘TOP-gedrag’, waar ze gedurende het programma in getraind worden.

Het vervolg van het programma bestaat uit vier typen bijeenkomsten:

TIP-bijeenkomsten, waar jeugdigen lastige situaties en ervaringen uit hun dagelijks leven met elkaar bespreken. Ze spreken elkaar aan op hun gedrag en leren positief gedrag van elkaar over te nemen.
Omgaan met boosheid: tijdens deze bijeenkomsten leren de jeugdigen inzien dat slaan, schoppen en vechten uitingen van onmacht zijn en dat ander – pro-sociaal – gedrag een teken van sterkte is.
Sociale vaardigheden: de jeugdigen oefenen tijdens deze bijeenkomsten hoe je pro-sociaal kunt reageren in sociale situaties. Voorbeelden van vaardigheden die geoefend worden, zijn omgaan met groepsdruk en rustig blijven als je uitgedaagd wordt.
Moreel redeneren: tijdens deze bijeenkomsten gaan jeugdigen aan de hand van voorbeeldsituaties (morele dilemma’s) met elkaar in discussie. Tijdens deze discussies worden overtuigingen, waarden en normen bespreekbaar gemaakt. Bovendien leren de jeugdigen voor iedere situatie moreel juiste oplossingen te verzinnen en na te denken over de keuzes die zij maken.

Work-Wise^[15]
Doel^[16]
Work-Wise is net als TOPs! een erkende gedragsinterventie. Het is een nazorgmethode die jeugdigen in een JJI op weg helpt naar een passende baan of beroepsopleiding. Work-Wise is er voor alle jeugdigen die langer dan drie weken in een JJI blijven. Work-Wise wordt aangeboden door alle JJI’s en door meerdere JeugdZorg^Plus. Het Work-Wise traject is ontwikkeld in samenwerking met alle Justitiële jeugdinrichtingen in Nederland. Zo wordt er allemaal op dezelfde manier gewerkt en kan ervaring en kennis gebundeld worden. Er wordt gewerkt met één doel: de jeugdigen met de beste begeleiding alle mogelijkheden geven om succesvol terug te keren in de samenleving.

Samenwerkende ketenpartners^[17]
Een Work-Wise traject staat niet op zichzelf, maar is onderdeel van een samenwerkende keten. Die keten begint al voordat een jeugdige een inrichting of instelling binnenkomt en eindigt pas lang na afloop. Daarom wordt nauw samengewerkt met ketenpartners als de Raad voor de Kinderbescherming, de (jeugd)reclassering, bureau jeugdzorg en gemeenten. Ook scholen en werkgevers zijn belangrijke partners in de keten die moet zorgen voor een succesvolle resocialisatie van de jeugdigen.

Individueel traject begeleider (IBT’er)^[18]
Het Work-Wise traject kenmerkt zich dus door ketensamenwerking, maar ook door een plan op maat voor iedere jongere én door intensieve persoonlijke begeleiding. Iedere Work-Wise jongere krijgt een Individueel Trajectbegeleider (IBT'er) die hem of haar van de eerste tot de laatste dag ondersteunt, coacht en begeleidt. Deze ITB’er is in dienst van de inrichting waar de jeugdige is geplaatst. De ITB’er fungeert als spil en motivator bij het kiezen van een studie en het vinden van een stage en baan. Daarnaast is de ITB’er bezig met het versterken van de randvoorwaarden, zoals een goede vrijetijdsbesteding, een stabiel sociaal netwerk en een goede woonruimte. Ook dit zijn belangrijke factoren om recidive te voorkomen.

Het traject^[19]
Het Work-Wise traject begint direct na aankomst in de inrichting, maar richt zich met name op de periode later, buiten de inrichting. Het traject bestaat uit drie fases. Na twee intensieve fases (fase 1 en 2) volgen er nog 20 weken nazorg als steun in de rug (fase 3). De eerste fase duurt vier tot zes weken. In deze fase worden de talenten, belemmeringen, hulpbronnen, motivatie, leerstijl en vaardigheden van de deelnemer tezamen met de sociale omgeving en mogelijke hulpbronnen in de omgeving in kaart gebracht. Op basis daarvan wordt een persoonlijk trajectplan opgesteld. De tweede fase duurt 26 tot 39 weken. In deze fase vindt de deelnemer een baan of werkervaringsplaats. De derde en laatste fase duurt 20 weken. In deze fase heeft de deelnemer vaak al een baan en wordt er contact gehouden tussen de deelnemer en zijn begeleider. Bij een terugval wordt de begeleiding weer intensief.

Hoewel de focus ligt op het opleiden en het vinden van werk, wordt er binnen het traject meer geleerd dan dat. Zo wordt er geleerd om op eigen benen te staan en om op een goede manier met vrije tijd om te gaan. Er wordt aandacht besteed aan het vinden van vrienden, studiegenoten en collega’s waar je echt wat aan hebt. Daarnaast wordt er gewerkt aan de band met de familie en, als daarvan sprake is, aan zelfstandig wonen. Work-Wise heeft aandacht voor al dat soort zaken.

Erkenningscommissie Justitiële Interventies

Zoals al eerder genoemd zijn bovenstaande gedragsinterventies erkend. Dit betekent dat de interventies erkend zijn door de Erkenningscommissie Interventies; een onafhankelijke landelijke commissie die interventies beoordeelt op kwaliteit en effectiviteit.^[20] De Erkenningscommissie Interventies bestaat uit tien deelcommissies, waaronder de Erkenningscommissie Justitiële Interventies. De commissie bestaat uit ongeveer tien deskundigen uit wetenschap, beleid en praktijk.^[21]

Niet alle interventies komen in aanmerking voor beoordeling door de Erkenningscommissie Justitiële Interventies. De erkende interventies voor kinderen en jeugdigen zijn opgenomen in de databank Effectieve jeugdinterventies. Om hiervoor in aanmerking te komen, moet een interventie voldoen aan de volgende criteria^[22]^:

de aanpak is planmatig en doelgericht;
het doel is het voorkomen van crimineel gedrag of recidive door kinderen, jongeren of volwassenen;
de interventie wordt uitgevoerd in Nederland;
er is een Nederlandstalige handleiding beschikbaar;
er is een procesevaluatie beschikbaar;
U bent de eigenaar of licentiehouder van de interventie.

Wilt u meer weten over de erkenningsprocedure, klik dan hier.

[1] Procesevaluatie van YOUTURN: instroomprogramma en stabilisatie- en motivatieperiode - PDF Free Download (adoc.pub)

[2] Youturn - Stichting 180.

[3] M. Oudhof & M. van der Steege, ‘Iedere dag een nieuwe kans’, Nederlands Jeugdinstituut 2009, p. 53.

[4] YOUTURN informatieblad.

[5] M. Oudhof & M. van der Steege, ‘Iedere dag een nieuwe kans’, Nederlands Jeugdinstituut 2009, p. 53.

[6] DJI.nl; YOUTURN informatieblad.

[7] YOUTURN informatieblad.

[8] In het Sociaal Competentiemodel staat het versterken van vaardigheden om bepaalde ontwikkelingstaken te volbrengen centraal. Hierbij geven begeleiders gedragsinstructies en feedback op zowel positief als negatief gedrag (Slot & Spanjaard, 2004).

[9] EQUIP is een niet meer erkende groepsinterventie waarbij de verantwoordelijkheid vooral bij de jongeren zelf wordt gelegd en naar een positieve leercultuur wordt gestreefd (Gibbs, Potter & Goldstein, 1995). Middels groepsbijeenkomsten (EQUIP) over morele ontwikkeling, omgaan met kwaadheid en sociale vaardigheden krijgen jongeren handvatten om op een constructieve manier te leren denken en doen. In andere groepsbijeenkomsten (TIP) brengen alle jongeren een persoonlijke situatie in, die wordt besproken met behulp van de 5G's (gebeurtenis, gedrag, gevoel, gedachte en gevolg).

[10] M. Oudhof & M. van der Steege, ‘Iedere dag een nieuwe kans’, Nederlands Jeugdinstituut 2009, p. 53; Sancties 2012/4, par. 1.1.1.

[11] Sancties 2012/4, par. 1.1.1.

[12] YOUTURN informatieblad; Informatieblad ‘De tenuitvoerlegging van een straf of maatregel in een Justitiële Jeugdinrichting’, p. 4-5.

[13] Wat is een justitiële interventie? | Nederlands Jeugdinstituut (nji.nl); Wat is een jeugdinterventie? | Nederlands Jeugdinstituut (nji.nl).

[14] Tops! hulpverleningsvariant | Nederlands Jeugdinstituut (nji.nl); TOPs! Hulpverleningsvariant – Stichting 180; uitgebreide-beschrijving-Top-s-Hulpverleningsvariant.pdf (nji.nl).

[15] M. Oudhof & M. van der Steege, ‘Iedere dag een nieuwe kans’, Nederlands Jeugdinstituut 2009; Work-Wise | Bewezen effectief!; Informatie over Work-Wise voor ketenpartners en maatschappelijk partners - PDF Free Download (adoc.pub).

[16] Informatie over Work-Wise voor ketenpartners en maatschappelijk partners - PDF Free Download (adoc.pub).

[17] Informatie over Work-Wise voor ketenpartners en maatschappelijk partners - PDF Free Download (adoc.pub).

[18] Persoonlijke begeleiders | Work-Wise; Informatie over Work-Wise voor ketenpartners en maatschappelijk partners - PDF Free Download (adoc.pub).

[19] Persoonlijk traject | Work-Wise.

[20] Justitiële interventies - Trimbos-instituut.

[21] Erkenningscommissie | Justitiële Interventies (justitieleinterventies.nl).